Koruyucu Sağlık Hizmetleri Hakkında Bilgi

Koruyucu Sağlık Hizmetleri Hakkında Bilgi

Sağlığın Tanımı: Sadece hastalık ve sakatlıkların yokluğu değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik durumu.

Korunma: Sadece hastalıkların ortaya çıkışının önlenmesi değil risk faktörlerinin azaltılması, hastalıkların erken fark edilip müdahale edilmesini ve sonuçlarının azaltılmasını da kapsar.

Korunmanın amacı:

• Hastalık sıklığını azaltmak (prevalansını/ insidansını)
• Hastalık sonucu sakatlıkları azaltmak
• Yaşam süresini kaliteli bir şekilde uzatmak
• Hastalıklardan ölümleri azaltmak

Koruyucu hizmetler: Birincil, İkincil ve Üçüncül

Birincil koruyucu hizmetler:

Hastalık ortaya çıkmadan evvel alınacak önlemleri kapsar. Kişilerin sağlığının optimal düzeyde sürdürebilmesini hedefler.( Çevreye veya kişiye yönelik olabilir)

• Emniyet kemeri takmak
• Egzersiz yapmak
• Yeterli dengeli beslenmek
• Bağışıklama
• Aile planlaması
• Çevre sağlığı hizmetleri
• Besin sanitasyonu
• Kişisel hijyen
• Vektörlerin kontrolü
• Sağlıklı beslenme

Kemoprofilaksi: Sıtma, menenjit, tüberküloz

Seroprofilaksi: Ig: Hepatit-B, Kuduz

Primordial korunma: Toplumda risk faktörlerinin görülmesini durdurmak veya bazı görülmeyen risk faktörlerinin de topluma sızmasını önlemek

İkincil koruyucu hizmetler:

Hastalıklar ortaya çıkmışsa, erken tanı konulması ve tedavi edilmesi, böylece erken ölüm ve sakatlıkların önlenmesi çalışmalarıdır. Özellikle hastalıkların başlangıç döneminde saptanmasını hedefler.

Erken tanı için uygulamalar: Taramalar ve Periyodik izlemler

Erken tanı için periyodik muayeneler:

• Hastalıkları başlangıcında yakalamak
• Sağlıkla ilgili hatalı alışkanlık ve uygulamaların ortaya çıkarılması ve düzeltilmesini sağlamak
• Sağlık konusunda kişileri bilinçlendirmek
• Belli bir hastalığı olan kişilerin durumlarını izlemek

–ÖRNEKLER:

• Bebeklerin büyüme gelişmesinin izlenmesi
• Gebelerin sağlıklı doğum yapmasını sağlanması
• İşyerlerinde işçilere periyodik muayene yapılması
• Kendi kendine meme muayenesi

Tarama İçin Karar Alma:

Hastalık hakkında bilgi:

• Önemli bir halk sağlığı sorunu
• Sık görülen, fazlaca sakatlık ve ölüme neden olan
• Hastalığın doğal seyri bilinmelidir.
• Hastalığın tanı konabilecek erken bir dönemi olmalıdır.

Taramanın etkililiği-işe yararlığı

1.Hastalığın ciddi sonuçları olmalı

2.Preklinik dönemde saptanabilen hastalık olmalı

3.Hastalığın prevalansı yüksek olmalı

4.Tarama testi sahte hastalığı az sıklıkta saptamalı

5.Testin duyarlılığı ve seçiciliği iyi olmalı.

6.Test hastalığı kritik noktadan önce yakalayabilmeli

7. Tarama testi morbiditeye neden olmamalı

8. Tarama testi ulaşılabilir ve karşılanabilir olmalı

9. Hastalığın tedavisi olmalı

10 Tedavi toksik veya riskli olmamalı

11. Tedavi semptomlar başlamadan önce uygulanması durumunda daha faydalı olmalıdır. Eğer hastalık klinik dönemde daha başarılı tedavi edilebiliyorsa tarama maliyet-etkin değildir.

Taramalar

Okul çağında taramalar: göz muayeneleri, İşitme taramaları, Diş sağlığı taramaları

Yeni doğan taramaları: Fenilketonüri, konjenital hipotiroidi, Biotidinaz eksikliği

Kitle taramaları: tüm nüfusu kapsayan çalışmalardır.

Hedef grup taramaları: belli bir maddeye maruz kalan kişilere uygulanan tarama yöntemidir. Çevre sorunlarında ve iş sağlığı çalışmalarında kullanılır.

Fırsatçı taramalar: başka bir amaçla hekime gelen kişilerde belli bir sağlık sorununu bulmak amacıyla yapılan taramalardır

Tarama Testlerinin Güvenilirliği

Güvenilir bir test tutarlı sonuçlar vermelidir. Farklı topluluklarda tekrar edildiğinde benzer sonuçlar elde edilebilmelidir. Tanı testinin güvenilirliği tutarlılık ya da tekrar edilebilirlik olarak da ifade edilir.

Tarama Testlerinin Geçerliliği

Geçerlilik bir tanı testinin ölçmeyi amaçladığı parametreyi ne denli ölçebildiğinin göstergesidir.

Duyarlılık: Bir tanı testinin incelenen toplumdaki gerçek hastaları ortaya çıkartabilme özelliği

Seçicilik: Bir tanı testinin incelenen toplumdaki gerçek sağlamları ortaya çıkartabilme

Örnek:Hamilelikte çocuk sağlığı açısından korunma

Birincil korunma

• Anneye tetanoz aşısı : neonatal tetanoz
• Teratojenlerden kaçınma: ilaç, radyasyon, kimyasallar, virüsler
• Annenin sağlıklı beslenmesi
• Annenin hastalıklarının tedavisi ( şeker hst, yüksek tansiyon gibi)

İkincil koruma

• Prenatal taramalar ( alfafetoprotein, ultrasound)
• Hamilelerin periyodik muayeneleri
• Rh uyumsuzluğunun saptanması

Üçüncül koruyucu hizmetler:

Hastalıklar sonucu ortaya çıkan kalıcı bozukluk ve sakatlıkların en aza indirilmesi, hastanın yeni durumuna uyumunu sağlayarak yaşam kalitesinin artırılması için gerekli önlemlerdir.

• Rehabilitasyon hizmetleri
• Evde bakım hizmetleri

Sağlık eğitimin  hedefleri

Birincil koruyucu hizmetlerde:

• Hastalık riskini azaltıcı davranış geliştirme
• Sağlıklı yaşam biçimi geliştirme
• Koruyucu hizmetlerden yeterince yararlanma

İkincil koruyucu hizmetlerde:

• Bireylerin periyodik muayenelerden faydalanmasını sağlamak
• Kendine bakım uygulamalarını yürütmesini sağlamak
• Tıbbi tedavi ve önerilere uymasını sağlamak
• Hastaya ve bakımından sorumlu olanlara danışmanlık

Üçüncül koruyucu hizmetlerde:

• Hastaya bakımından sorumlu olanlara danışmalık
• Yaşam kalitelerini artırıcı hizmetlerden yararlanmalarını sağlamak
• Rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanmalarını sağlamak